Baş verən zəlzələ NATO-nu gücləndirdi: Müttəfiqlər Ankara ilə ittifaqı bərpa edirlər

ABŞ prezidenti Co Bayden və NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberqin çətin vəziyyətdə olan müttəfiqinə dəstək çağırışlarından sonra Ankaranın etirazı ilə NATO-ya üzv olmayan İsveç və Finlandiya Türkiyəyə yardımda nəzərəçarpacaq fəallıq nümayiş etdirir. Öz növbəsində Ankara Finlandiyanın müraciətini təsdiqləməyə hazır olduğu barədə siqnallar göndərir. Türkiyə ilə Qərb arasında münasibətlərin kəskin soyuması istiləşməylə əvəzlənir.

1939-cu ildən bəri Türkiyədə baş verən ən böyük təbii fəlakət onun geosiyasi problemlərini həll edənlərə yardım göstərməklə yanaşı, Qərbin və Şərqin aparıcı dövlətləri ilə münasibətlərində yeni intriqa yaratdı. Türkiyəyə "həmrəylik səfəri” ilə gələn ilk xarici lider Pakistanın baş naziri Şehbaz Şərif olacaq. O, bu gün xarici işlər naziri Bilaval Bhutto Zardari ilə birlikdə ölkəyə gələcək və zərər çəkmiş bölgələrə baş çəkəcək.

Lakin böyük iqtisadi çətinliklər və özünün humanitar problemləri ilə üzləşən Pakistan yalnız 2005-ci il zəlzələsindən sonra təcrübəyə malik bir qrup həkim və xilasedici göndərə bilirsə, Ankaranın qərbli müttəfiqləri transatlantik həmrəylik mexanizmlərinin necə işlədiyini nümayiş etdirmək əzmindədir. 

Türkiyə prezidenti Ərdoğana ilk zəng edənlərdən biri ABŞ prezidenti Co Bayden olub.

"Prezident Bayden ABŞ-ın NATO müttəfiqimiz Türkiyəyə bu faciəyə cavab olaraq istənilən lazımi yardımı göstərməyə hazır olduğunu bir daha təsdiqlədi”, – Ağ Evin yaydığı bəyanatda deyilir.

Məlumatdan belə aydın olur ki, amerikalı mütəxəssislərdən ibarət qruplar "Türkiyədə axtarış-xilasetmə səylərini dəstəkləmək və zəlzələ qurbanlarının ehtiyac duya biləcəyi digər yardımları koordinasiya etmək üçün sürətlə yerləşdirilir".

Milli təhlükəsizlik müşaviri Ceyk Sallivan və ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken Türkiyədə baş verən fəlakətlə bağlı ayrı-ayrılıqda açıqlama veriblər. Ceyk Sallivana görə, prezident Bayden ABŞ Beynəlxalq inkişaf agentliyinə (USAID) və digər federal hökumət tərəfdaşlarına "ən çox zərərçəkmişlərə yardım edilməsi üçün ABŞ-ın cavab variantlarını qiymətləndirməyi" tapşırıb. Öz növbəsində, dövlət katibi Blinken ABŞ-ın "hərtərəfli cavab imkanlarını" qiymətləndirdiyinə və "bölgənin nəyə ehtiyacı olduğunu müəyyən etmək" üçün "türk müttəfiqləri ilə sıx əlaqə" saxladığına diqqət çəkib.

NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq də ayrıca bəyanatla çıxış edərək, alyans daxilində yaranmış böhran vəziyyətlərinə kollektiv reaksiya mexanizmlərindən istifadənin zəruriliyini vurğulayaraq, problemdə olan müttəfiqə kömək etməyə çağırıb. "Dəhşətli zəlzələdən sonra NATO üzvü Türkiyə ilə tam həmrəylik. Prezident Ərdoğan və xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu ilə təmasdayam, NATO müttəfiqləri kömək etməyə hazırdır”, – Yens Stoltenberq "Twitter” səhifəsində yazıb.

İlin əvvəlində Ankara və prezident Ərdoğanla münaqişəyə baxmayaraq, Avropa İttifaqı və onun bəzi üzvləri də Türkiyə ilə təmaslarını gücləndirəcək. Türkiyə liderinin bazar günü, zəlzələdən bir neçə saat əvvəl Aydın şəhərində gənclərlə görüşü zamanı etdiyi etirafı bu münaqişənin ciddiliyinə sübutdur. "Avropadan Amerikaya qədər dünya gücləri 14 may seçkilərinə təsir etmək üçün fəal şəkildə çalışırlar. Mənə qarşı çirkin kampaniya aparılır. Avropada Quranın yandırılması ilə bağlı hadisələr də bununla bağlıdır”, - deyə Rəcəb Tayyib Ərdoğan bildirib. Lakin zəlzələ, keçən həftənin sonunda Ankaranın gözündə az qala düşmən kimi görünən Avropa ilə münasibətlərindəki atmosferi kökündən dəyişdi. 

Avropa Komissiyasının (AK) nümayəndəsi Balaş Uyvari Avropa İttifaqı Şurasının sədri Şarl Mişel və xarici siyasət rəhbəri Cozep Borrelin Türkiyə ilə həmrəylik bəyanatlarından sonra 13 Avropa ölkəsinin Türkiyəyə xilasetmə işlərində kömək təklif etdiyini bildirib.

"Türkiyə Aİ-nin mülki müdafiə mexanizmini işə saldı, o da dərhal cavab verdi. Bolqarıstan, Xorvatiya, Çexiya, Fransa, Yunanıstan, Macarıstan, Malta, Niderland, Polşa və Rumıniyadan on axtarış-xilasetmə qrupunu səfərbər etmişik. İtaliya, İspaniya və Slovakiya da öz xilasetmə qruplarını təklif edib”, - Uyvari bildirib.

Avropa dövlətləri arasında Türkiyədəki zəlzələyə fəal reaksiya verən Ankaranın NATO-ya üzvlük üçün müraciətlərini təsdiqləmədiyi Skandinaviya ölkələri - İsveç və Finlandiya olub. 

Bu yaxınlarda prezident Ərdoğanın müqəvvasına və Quranın yandırılmasına "ev sahibliyi” edən İsveç, Aİ-nin sədri olaraq, Avropa Komissiyası ilə sıx əməkdaşlıqda zəlzələyə cavab olaraq dəstək tədbirlərini əlaqələndirmək üçün IPCR-ın (Aİ Böhran İdarəetmə Mexanizmi) iclasını çağırıb. 

Helsinki də öz fəallığını göstərib. "Finlandiya Türkiyəyə xilasetmə əməliyyatını həyata keçirmək üçün mütəxəssislər göndərir. Bundan əlavə, zərər çəkmiş bölgələrə humanitar yardım göndərməyi planlaşdırırıq. Fəlakətin vurduğu ziyan böyükdür”, – Finlandiyanın daxili işlər naziri Krista Mikkonen deyib.

Elə həmin gün Finlandiyanın "İltalehti” qəzeti yazıb ki, Helsinki İsveçlə birlikdə NATO-ya üzv olmaq kimi əvvəlki şərtindən uzaqlaşa bilər və Türkiyə yalnız Finlandiyanın müraciətini ratifikasiya etsə, bunu təkbaşına qəbul edə bilər.

"Etiraf etməliyik ki, biz Rusiya ilə sərhəd qonşusuyuq. İsveçdəki geosiyasi vəziyyət bizimkindən tamamilə fərqlidir” deyən ölkə hökumətinə yaxın mənbə qəzetə açıqlamasında bu məsələnin ötən həftə Finlandiyanın aparıcı siyasətçiləri tərəfindən yenidən müzakirə edildiyinə diqqət çəkib.

Eyni zamanda, Finlandiyanın baş naziri Sanna Marin ötən həftə Stokholma səfəri zamanı ölkəsinin İsveçlə birlikdə NATO-ya üzv olmaq niyyətində olduğunu təsdiqləyib. O, bu bəyanatı, finlərin əksəriyyətinin - 53%-nin İsveç olmadan NATO-ya daxil olmağa hazır olduqlarını bildirən sorğunun nəticələrinə baxmayaraq verib.

"Türkiyə hazırda Finlandiyanın NATO üzvlüyünə İsveçdən daha müsbət yanaşır. Alyansa birlikdə qoşulmağa böyük maraq olsa da, onu da dərk etmək lazımdır ki, NATO-ya üzvlük hər bir ölkənin fərdi mənafeyinə uyğundur”, - İsveçin xarici işlər naziri Tobias Billström dünən Helsinkidə finlandiyalı həmkarı Pekka Haavisto ilə birgə mətbuat konfransında etiraf edib. 

Öz növbəsində, həmin vaxt Estoniyada səfərdə olan İsveçin baş naziri Ulf Kristersson bildirib ki, Ankara da buna hazır olan kimi ölkəsi Türkiyə ilə NATO-ya üzvlüklə bağlı danışıqları bərpa etməyə hazırdır.

"Bizim etməli olduğumuz ilk şey vəziyyəti sakitləşdirməkdir. Ətrafınızdakı hər şey sanki alovlananda yaxşı söhbətlər etmək çətindir. Sakitləşək, təhlükəsizlik mülahizələrini nəzərə alaq və danışıqlar masasına qayıdaq. Hesab edirəm ki, bunun üçün yaxşı ilkin şərtlər var”, - Baş nazir Kristersson dünən Estoniyanın Baş naziri Kaya Kallasla birgə mətbuat konfransında bildirib.

Bu arada, zəlzələnin nəticələrini aradan qaldırıması zamanı Türkiyənin Qərblə münasibətlərinin istiləşməsi, NATO-nun Vilnüsdə keçiriləcək yay sammitində "hekayənin” gözlənilməz xoşbəxt sonluqla başa çatması üçün İsveç və Finlandiyanın müraciətlərinin təsdiqlənməsinə çox "yaxşı ilkin şərtlər” yarada bilər.