Ermənilərin Şuşa və Qarabağda törətdiyi qətliamları sübut edən Osmanlı kəşfiyyatının sənədi (FOTO)

Aşağıda həmin sənədin bir hissəsini transliterasiya edərək yerləşdirirəm: 

"Qafqaziya" nami-cəridəyi-rəsmiyyənin qövlüncə Yelizavetpol (Gəncə) əyalətində kain "Cavanşir" qəzasında müsəlmanlar ilə ermənilər beynində iki gündən bəri bir tüfəng atəşi davam etməkdədir. Bu əsnada doqquz kişi tələf olmuş və əyaləti-məzkurə valisi rəfaqətində  iki yüz kazak olduğu halda məhəlli-vəqiyyəyə  əzimət  etmişdir. Şuşada əhaliyi-islamiyyə ilə ermənilər beynindəki münasibətə ziyadəsilə  gərginlik ariz olduğu Ağustosun onuncu günü istixbar edilmiş olduğundan hükuməti-məhəlliyyə tərəfindən məni-iğtişaş üçün tədabiri-müəssirə ittixaz qılınmışdır. Əmrü-fərman həzrəti mən ləhül-əmrindir."

Bəzi sözlərin tərcüməsi: 

nami-cəridəyi-rəsmiyyə - rəsmi qəzetin adı 

qövlüncə - sözünə görə, verdiyi məlumata əsasən 

beynində - arasında 

rəfaqətində - ixtiyarında, nəzarətində

məhəlli-vəqiyyə - hadisənin baş verdiyi yer 

ziyadəsiylə - artıqlaması ilə, həddindən artıq 

ariz oldu - beş verdi, üzə çıxdı 

istixbar - xəbər vermək, kəşfiyyat xəbəri 

hükuməti-məhəlliyyə - yerli hökümət 

məni-iğtişaş - iğtişaşın qarşısının alınması 

tədabiri-müəssirə - təsiredici tədbirlər 

ittixaz qılmaq - yerinə yetirmək, icra etmək 

əmrü-fərman həzrəti mən ləhül-əmrindir - fərmanın əmri əmr sahibinindir. 

 

Qeyd: Sənəddə qeyd edilən məlumatlardan bir daha aydın olur ki, 1905-ci ildə ermənilər Azərbaycanın bir çox şəhər və vilayətlərində kütləvi qətliam hadisələri həyata keçiriblər. Bu məsələ aydındır və bu haqda kifayət qədər sübutlar var, şübhəyə heç bir yer qalmır. Diqqətləri çəkən ən vacib məsələ isə 200 nəfərdən ibarət kazak "sülhməramlı" ordusunun qətliamın qarşısını almaq əvəzinə, əksinə bu cinayətə dəstək verməsidir. Görünür, Qafqazda hadisələr dəfələrlə təkrarlanır. Paralellər, üst-üstə düşən məqamlar və kəsişən xətlər...