Putin və Si Szinpinin görüşü: Bu “birlik” hara aparır və hansı nəticələr çıxarmaq olar?..

Bəli, Çin beynəlxalq arenada getdikcə fəallaşır, qlobal miqyasda onun heç bir halda təkcə iqtisadi maraqları olmadığını nümayiş etdirir. Çin diplomatiyasının da böyük nailiyyəti var - İran və Səudiyyə Ərəbistanının barışması. Halbuki dərhal qeyd etmək lazımdır ki, bu uğur eləcə əl tərpətmək - "görüşdük, danışdıq və barışdıq” deyil, uzun və çətin danışıqlar prosesinin nəticəsi idi. Və hələlik Tehran və Ər-Riyadı bir-biri ilə görüşməyə nəyin sövq etdiyi, hansı kompromislərə razılaşdıqları və Pekinin buna necə töhfə verdiyi barədə tam məlumat belə yoxdur.

Böyük ölçüdə bu, Çinin fevralın 24-də açıqladığı Ukrayna münaqişəsinin siyasi həlli planına da aiddir. Rusiya bəyan edib ki, ona hörmətlə yanaşır və hesab edir ki, onun bir çox məqamları nizamlanma üçün əsas götürülə bilər. Ancaq o halda ki, onlar Qərbdə və Kiyevdə buna hazır olsunlar. Moskva isə hələ ki bunu görmür.

Gözlənildiyi kimi, Vladimir Putin və Si Szinpin arasında keçirilən danışıqlarda Ukrayna mövzusuna toxunulub, lakin Rusiya Federasiyası Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov qeyd edib ki, iki ölkə liderləri sülh planının özünü müzakirə etməyiblər, ehtiva etdiyi müddəalarla bağlı fikir mübadiləsi aparılıb. Eyni zamanda, Peskov Çin və Ukrayna arasında ikitərəfli münasibətlər sahəsinə toxunaraq Kiyevin Pekinin prezident Vladimir Zelenskinin sülh planına qoşulmaq təklifinə cavab verməməsindən təəssüfləndiyini bildirib.

Ukrayna xarici işlər nazirinin müavini Nikolay Toçitski çərşənbə günü bildirib ki, Ukrayna hakimiyyəti Zelenskinin Si Szinpinlə çox müzakirə olunan telefon danışığına hazırlıq barədə hələ də məlumatı yoxdur. Qeyd etmək lazımdır ki, Çin tərəfi rəsmi olaraq belə bir telefon danığı, eləcə də Çin Xalq Respublikası sədrinin Rusiya Federasiyası Kommunist Partiyasının lideri Gennadi Züqanov ilə baş tutmayan görüşü haqda heç bir açıqlama verməyib ki, bu da bəzilərinin artıq aktiv spekulyasiya etməyə də imkan tapıblar.

Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Vanq Venbin Si Szinpinin niyə hələ də Zelenski ilə danışmadığı sualına cavab verərək, Pekinin Ukrayna ətrafındakı vəziyyətlə bağlı bütün tərəflərlə "təmas saxladığını” və münaqişədə "konstruktiv rol” oynamaq niyyətində olduğunu qeyd etməklə kifayətlənib. 

Digər "qaynar” mövzuya - Moskva və Pekin arasında hərbi-texniki əməkdaşlığa gəlincə, NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq bir gün əvvəl bildirib ki, alyansın Çinin Rusiyaya silah verməsi ilə bağlı heç bir sübutu yoxdur. Vladimir Putin və Si Szinpinin yekun birgə bəyanatında vurğulanır ki, Rusiya Federasiyası ilə Çin arasında münasibətlər hərbi-siyasi ittifaqı təmsil etmir, blok və qarşıdurma xarakteri daşımır və üçüncü ölkələrə qarşı yönəlməyib.

Rusiya prezidenti və Çin prezidentinin dəqiq siyasi və iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi planlarını elan etmələri faktını "The Washington Post” da yazır və qeyd edir ki, onlar Qərbə "ABŞ-ın qlobal hökmranlığına müqavimət göstərmək əzmlərinin güclü siqnalını verirlər".

Xarici mətbuatda Moskva danışıqlarının beynəlxalq vəziyyətə təsiri baxımından 1945-ci il Yalta konfransı xarakteri aldığına dair qiymətləndirmələr var - belə bir müqayisə, xüsusən də Ərəb Əl-Mayadin telekanalı tərəfindən verilir. "Si Szinpin və Putin bir-birini ABŞ prezidenti Co Bayden administrasiyasının siyasi kursuna birlikdə qarşı çıxa biləcək mühüm müttəfiqlər kimi görürdülər", - Amerika nəşri Politico yekunlaşdırır.

Çin prezidenti öz növbəsində vurğulayıb ki, onun Moskvaya səfər etmək qərarı "tarixi məntiqə uyğundur”, çünki Çin və Rusiya "əsas qonşu dövlətlər və hərtərəfli strateji tərəfdaşlardır”. Eyni zamanda Rusiya prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakov bildirib ki, Si Szinpinin bu addımı Kreml üçün heç də təəccüblü olmayıb. "Bu miqyasda danışıqlar, əlbəttə ki, uzun müddətdir ki, hazırlanır. Sadəcə olaraq, belə praktika diplomatik xarakter daşıyır: tərəflər bu əlaqəni nə vaxt rəsmən elan edəcəklərini öz aralarında razılaşdırırlar. Biz əvvəlcədən bilirdik ki, bu əlaqə, bu səfər olacaq”, - Uşakov Zvezda telekanalına şərhində deyib. Onu da xatırladaq ki, 2013-cü ilin martında Si Szinpin vəzifəyə gəldikdən sonra ilk dövlət səfərini Rusiyaya edib.

Deməli, danışıqların real nəticəsi sensasiya və ya hansısa tələsik qərarlar deyil, diqqətlə hazırlanmış sənədlər - 2030-cu ilə qədər ikitərəfli iqtisadi əməkdaşlığın əsas sahələrinin inkişafı planı və Rusiya ilə Çin arasında strateji əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi haqqında bəyannamə oldu.